Vodikov peroksid Hidrogen peroksid - H₂O₂

Vodikov peroksid - hidrogen peroksid

Vodikov peroksid ili hidrogen peroksid je kemijski spoj s formulom H₂O₂. Kao što je iz formule vidljivo, ovaj spoj je vrlo sličan kemijskom spoju vode (H₂O), međutim uz dva atoma vodika, vodikov peroksid ima dva atoma kisika. Stoga bi se vodikov peroksid mogao zvati i vodikov dioksid. Upravo taj dodatni atom kisika zaslužan je za razaranje bakterija, virusa, gljivica, spora i pljesni.

Hidrogen peroksid je u 100%-tnoj koncentraciji tekućina svijetlo plavkaste boje, nešto viskoznija od vode i snažni oksidans. Vrlo je nestabilan i razgrađuje se na svjetlosti i visokim temperaturama na molekulu vode (H₂O) i atom kisika (O), pa se zato mora skladištiti u tamnim kontejnerima i na ne visokim temperaturama i/ili ga je potrebno miješati sa stabilizatorima. U ovisnosti o koncentraciji hidrogen peroksida u otopini, ima svoju primjenu od antiseptika, dezinficijensa, hidrogena, pa sve do raketnog goriva.

Više koncentracije vodikovog peroksida su, doduše, štetne za čovjekovo zdravlje, međutim, to su industrijske koncentracije i teško nabavljive.

Niske koncentracije hidrogen peroksida slobodne su u prodaji, ali se nalaze i u prirodi (atmosferi, vodi...), te u našem tijelu. Naime, naš imunološki sustav stvara hidrogen peroksid za borbu protiv bakterija, virusa, gljivica i parazita u tijelu.

Iz svega nabrojanog je očito da je H₂O₂ vodikov peroksid u odnosu na standardna dezinfekcijska sredstva iznimno prihvatljiv, prirodan i vrlo efikasan kemijski spoj za dezinfekciju prostora u kojima čovjek boravi. U ovom trenutku je vodikov peroksid sveopće najbolji dezinficijens koji treba koristiti za borbu protiv koronavirusa.

Primjena vodikovog peroksida

• 1.5% vodikov peroksid koristi se za dezinfekciju površina u kojima boravi čovjek, međutim, dovoljno je nježan za kožu da se koristi i kao antiseptik, tj. za dezinfekciju ruku i nogu, a ukoliko je food grade hidrogen peroksid, pogodan je i za dezinfekciju površina koja dolaze u doticaj s hranom, bez potrebe za brisanjem površine. Efikasno uništava bakterije, gljivice, pljesni i viruse, uključujući i koronavirus. Neki dezinficijensi na bazi 1.5% hidrogen peroksida sadrže i manje od 0.01% srebra, kako bi sredstvo ne samo uspješnije uništavalo mikroorganizme, nego i imalo produženo djelovanje, te dodatnih 18 sati nakon dezinfekcije onemogućavalo kontaminaciju koronavirusom. Za efikasnu dezinfekciju prostora, 1.5% vodikov peroksid mora sadržavati i stabilizator, kako se ne bi na svjetlu isti tren raspao i postao potpuno neupotrebljiv.
  Ovo je koncentracija vodikovog peroksida kojeg koriste naše specijalne dezinfekcijske postrojbe pri dezinfekciji Vašeg prostora raspršivanjem hladne dezinfekcijske magle.
• 3.5% vodikov peroksid može se kupiti u ljekarnama, a iako iznimno efikasan za dezinfekciju u specifičnim primjenama, ipak nije pogodan za kućnu upotrebu budući da može izbljediti osjetljive materijale, pa ga je stoga potrebno razrijediti. Kapi za uho koje se koriste kod upale uha, a mogu se kupiti u ljekarni su 3%-tna otopina medical grade vodikovog peroksida. 3% hidrogen peroksid može se pronaći i u blažim - hidrogenima.
• 6% vodikov peroksid najčešće nalazimo u proizvodu koji na našim prostorima ima udomaćen naziv - hidrogen, a služi kao izbjeljivač kose. Naravno, po dobrom starom običaju naših prostora, ovo je krivi prijevod, budući da hidrogen znači vodik (H), a kisik (O) je negdje izgubljen u prijevodu. 6% hidrogen je već jak oksidant koji nagriza kožu, što je poznato svima koji bojaju kosu.
• 30% vodikov peroksid je medical grade proizvod koji se plasira na tržište kako bi se iz njega pravile otopine za sterilizaciju bolničkih prostorija i pribora, međutim, nalazi se i u slobodnoj prodaji kao kućni dezinficijens. Ova koncentracija hidrogen peroksida je vrlo agresivna i potrebno je biti iznimno oprezan pri rukovanju. Često sadrži stabilizatore koji nisu pogodni za doticaj s hranom, pa se ne može smatrati food grade vodikovim peroksidom.
• 35% vodikov peroksid je food grade proizvod koji se plasira na tržište kako bi se iz njega pravile otopine za dezinfekciju pri proizvodnji hrane, antiseptika za čišćenje rana, paste za izbjeljivanje zubiju, dezinfekciju hrane (voća i povrća), otopina za uništavanje i zaštitu protiv gljivica i bakterija na biljkama, itd. Potrebno je biti iznimno oprezan pri rukovanju s ovom koncentracijom hidrogen peroksida.
• 70% - 98% vodikov peroksid koristi se kao samostalno raketno gorivo, na način da se srebro, ili platina koriste kao katalizator koji razbija hidrogen peroksid na kisik i vodu u obliku vodene pare od 600'C, koja se koristi za generiranje potiska.

Prednosti i mane vodikovog peroksida

Za dezinfekciju Vašeg prostora koristimo dezinficijens na bazi hidrogen peroksida švicarskog proizvođača koji sadrži:

• Voda (oko 98.5%)
• Vodikov peroksid (1.5%)
• Stabilizator (<0.1%)
• Srebro (0.003%)

Prednosti dezinficijensa na bazi 1.5% vodikovog peroksida s tragovima srebra i stabilizatora kojeg koristimo za dezinfekciju Vašeg prostora su:

• Pouzdano, svestrano i certificirano sredstvo za dezinfekciju od švicarskog proizvođača.
• Dezinficijens je registriran u RH rješenjem Ministarstva zdravstva Republike Hrvatske s kojim se odobrava upis u registar biocidnih proizvoda i stavljanje na hrvatsko tržište.
• Efikasan protiv koronavirusa, svih ostalih virusa, bakterija, gljivica, pljesni i spora
• Bez mirisa
• Ne sadrži alkohol, klor, fenole, aldehide, kvarterne amonijeve soli
• Ne oštećuje površine
• Nije zapaljiv
• Iznimno nježan u doticaju s kožom, koristi se i kao antiseptik
• Biorazgradiv >99.99%
• Nakon nanošenja površinu ne treba brisati
• Pogodan i za dezinfekciju površina koje dolaze u kontakt s hranom, bez potrebe za brisanjem.
• Pogodan za dezinfekciju primjenom atomizirajućim dezinfekcijskim uređajima (maglenkama), tj. raspršivanjem hladne dezinfekcijske magle
• U slučaju dezinfekcije maglenkama, dezinficira i zrak u prostoriji u kojem se koronavirus može satima zadržati u aerosolima, prije nego se slegne na neku površinu, ili osobu
• Sadrži 0.003% srebra, koji u kombinaciji s hidrogen peroksidom razara viruse još efikasnije od primjene čistog 1.5% hidrogen peroksida. Tragovi srebra koji ostaju na tretiranim površinama dodatno štite površinu od kontaminacije virusom slijedećih 18 sati, a ova koncentracija srebra u tragovima je potpuno neškodljiva za čovjeka.
• Sadrži <0.1% stabilizatora koji mu znatno povećava otpornost na svjetlo i visoke temperature, što omogućava i efikasnu primjenu raspršivanjem atomizirajućim dezinfekcijskim uređajima. Za stabilizaciju se koristi ortofosforna kiselina, koja se stavlja i u hranu s oznakom aditiva E338. Dakle, potpuno neškodljiva za čovjeka.
• Ne sadrži opasne tvari, nema posebnih propisa o isporuci i skladištenju. Prihvatljiv za dezinfekciju u svakom domaćinstvu.

Mane dezinficijensa na bazi 1.5% vodikovog peroksida i srebra kojeg koristimo za dezinfekciju Vašeg prostora su:

• Nema ih. Možda cijena, međutim, kada je u pitanje zdravlje, ne pitamo za cijenu. Za dezinfekciju Vašeg prostora koristimo isključivo najzdravije i najbolje među najboljim što se nudi na tržištu.

Napomena: svakako prije korištenja bilo kojeg dezinfekcijskog sredstva, provjerite sastav da znate konkrektno o kojoj aktivnoj tvari koja uništava koronavirus se radi, te da li je sredstvo rješenjem Ministarstva zdravstva registrirano i odobreno da se stavi na tržište RH.

Vodikov peroksid cijena

Cijena vodikovog peroksida varira u ovisnosti o postotku vodikovog peroksida u otopini, te o namjeni, dakle je li antiseptik (za kožu), ili dezinficijens (za površine), a ako je dezinficijens, je li medical grade, ili food grade. A to opet znači da cijena vodikovog peroksida ovisi o tome sadrži li tragove srebra koji produžavaju djelovanje vodikovog peroksida protiv mikroorganizama i kakav stabilizator se koristi. Naravno, cijena vodikovog peroksida ovisi i o količini vodikovog peroksida koji se nalazi u ambalaži, tj. o pakiranju.

Uzevši u obzir sve navedeno, cijena vodikovog peroksida jako varira, pa se za cijenu od okvirno 10 € (plus/minus nekoliko eura u ovisnosti o trgovcu) može kupiti 200 ml bočica 3% antiseptika vodikovog peroksida, ili 1 l 30% dezinficijensa vodikovog peroksida "za čišćenje WC-a", ili 0,5 l 1,5% food grade dezinficijensa vodikovog peroksida.

Znanstvena litaratura

Znanstvena literatura (reference) o dezinfekciji vodikovim peroksidom je bogata. Na stranicama američkog CDC-a može se pronaći više desetaka stručnih i znanstvenih članaka na temu dezinfekcije vodikovim peroksidom. Evo samo nekoliko referenci vezano za temu dezinfekcije vodikovim peroksidom iz CDC-ove baze radova o dezinfekciji na koju se oni referenciraju:

1. Sattar SA, Springthorpe VS, Rochon M. A product based on accelerated and stabilized hydrogen peroxide: Evidence for broad-spectrum germicidal activity. Canadian J Infect Control 1998 (Winter):123-30
2. Omidbakhsh N, Sattar SA. Broad-spectrum microbicidal activity, toxicologic assessment, and materials compatibility of a new generation of accelerated hydrogen peroxide-based environmental surface disinfectant. Am. J. Infect. Control 2006;34:251-7
3. Mentel R, Schmidt J. Investigations on rhinovirus inactivation by hydrogen peroxide. Acta Virol. 1973;17:351-4
4. Roberts C, Antonoplos P. Inactivation of human immunodeficiency virus type 1, hepatitis A virus, respiratory syncytial virus, vaccinia virus, herpes simplex virus type 1, and poliovirus type 2 by hydrogen peroxide gas plasma sterilization. Am. J. Infect. Control 1998;26:94-101
5. Klapes NA, Vesley D. Vapor-phase hydrogen peroxide as a surface decontaminant and sterilant. Appl. Environ. Microbiol. 1990;56:503-6
6. Turner FJ. Hydrogen peroxide and other oxidant disinfectants. In: Block SS, ed. Disinfection, sterilization, and preservation. Philadelphia: Lea & Febiger, 1983:240-50

Kao što je vidljivo na ovih samo nekoliko primjera, znanstveni radovi na temu dezinfekcije hidrogen peroksidom objavljuju se barem od 1973. godine, ako ne i ranije. Na žalost, ovaj popis je sačinjen i zadnji put ažuriran 2008. godine.

Međutim PubMed (National Library of Medicine) baza znanstvenih radova nudi dodatnu bogatu znanstvenu literaturu na temu dezinfekcije hidrogen peroksidom, hidrogen peroksida i koronavirusa, hidrogen peroksida i COVID-19, itd.

Vodikov peroksid u Hrvatskoj

U Hrvatskoj je znanstvena literatura o primjeni vodikovog peroksida štura, međutim, na prethodnim stranicama spomenuto je već istraživanje iz KB Dubrava iz 2017., koje je pokazalo maksimalnu učinkovitost vodikovog peroksida pri dezinfekciji medicinskih instrumenata i površina, te činjenicu da instrumenti i površine nisu ostale samo dezinficirane, nego potpuno sterilne.

Profesor Milovuković iz Generalnog stožera dezinfekcijskih postrojbi u RH trenutno provodi kontrolirano, randomizirano, dvostruko slijepo istraživanje o utjecaju dezinfekcije na patogene mikroorganizme na površinama primjenom vodikovog peroksida raspršenog u hladnu dezinfekcijsku maglu, a u suradnji s doktorima medicine i znanosti s mikrobiološkog odjela poliklinike Profozić iz Zagreba.

Rezultati su već sada obećavajući, a biti će uskoro objavljeni u prestižnim domaćim i stranim znanstvenim časopisima.